Η ιστορία της βασιλόπιτας ξεκίνησε στα χρόνια του Μ. Βασιλείου, όταν βασίλευε ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, φοβερός τύραννος και διώκτης τών Χριστιανών. Κάποια μέρα λοιπόν απείλησε πώς θα θανατώσει τόν Άγιο Επίσκοπο καί θα καταστρέψει τούς Χριστιανούς πού περιφρονούσαν τούς θεούς του.
Ο Μέγας Βασίλειος τότε προσευχήθηκε στον πολυεύσπλαχνο Κύριο καί στην Παναγία μητέρα Του να σώσουν τήν πόλη.
Ενώ οι κάτοικοι τής περιοχής, πού αγαπούσαν τ τόν φωτισμένο Ιεράρχη τους,
μπροστά στην απειλή τού άσεβούς βασιλέως συγκέντρωσαν όλα τα χρυσαφικά τους για να τά προσφέρουν προκειμένου να σώσουν τήν πόλη καί τόν Επίσκοπό τους.
Όταν ὁ ηγεμόνας πήγε να λεηλατήσει τήν περιοχή, μιά υπέρλαμπρη λάμψη με ένα χρυσό καβαλάρη εμφανίστηκε καί αφάνισε τόν ίδιο καί τούς στρατιώτες του. Ὁ καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μερκούριος, ὁοοποίος είχε μαρτυρήσει πριν 100 περίπου χρόνια στην Καισάρεια.
Μ’ αυτόν τόν τρόπο, κατά Θεία Οικονομία σώθηκε ἡ Καισάρεια.
Τά χρυσαφικά όμως έπρεπε να επιστραφούν στους δικαιούχους. Επειδή ήταν πολύ δύσκολο να πάρει ὁ καθένας τό δικό του, Ο Μέγας Βασίλειος, για να γίνει δίκαια ἡ μοιρασιά, ζήτησε από τίς ευσεβείς γυναίκες να ζυμώσουν πίτες καί έβαλε μέσα από ένα χρυσαφικό.
Και το θαύμα έγινε! Ότι προσέφερε ὁ καθένας, αυτό και έλαβε! Από τότε καθιερώθηκε ἡ Βασιλόπιτα να δίνει ξεχωριστή χαρά καί ευλογία στους πιστούς.