Όταν ακούμε τη λέξη νηστεία, το μυαλό μας αυτόματα πηγαίνει στη διατροφή και στα αρτύσιμα ή νηστίσιμα είδη. Αυτός ο τρόπος σκέψης συνήθως συνδέεται με τη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Αυτή η σαρανταήμερη νηστεία, οδηγεί ορισμένους να στρέψουν την προσοχή τους στο πότε πρέπει να απέχουν από τι, ποια τρόφιμα πρέπει να αποφεύγουν, ποιες μέρες, και ποιοι είναι οι Κανόνες της Εκκλησίας σε σχέση με τα φαγητά.
Αυτοί που με τόσο ζήλο προσέχουν το κάθε συστατικό στα τρόφιμα ή στις συσκευασίες τροφίμων ώστε να μην πέσουν σε ατόπιμα διατροφικό, νομίζουν ότι τελικά “πέτυχαν” τους διατροφικούς στόχους της νηστείας και πως είναι έτοιμοι να λάβουν τον Κύριο τη νύχτα του Πάσχα.
Ποιο όμως είναι τελικά το πραγματικό νόημα της νηστείας;
Το Τριώδιο περιέχει ύμνους, μέσα από τους οποίους μπορούμε να καταλάβουμε το αληθινό νόημα της νηστείας, τη θεολογική άποψη και γενικά το θεολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή απεικονίζεται.
“Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, ευάρεστον τω Κυρίω· αληθής νηστεία, η των κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας· η τούτων ένδεια, νηστεία εστίν αληθής και ευπρόσδεκτος”. (Δευτέρα Α’ Εβδομάδος. Απόστοιχα)
Δηλαδή:
“Ας νηστεύουμε νηστεία δεκτή, ευάρεστη στον Κύριο` αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τα κακά, η εγκράτεια της γλώσσας, η αποχή από το θυμό, ο χωρισμός από τις ανάρμοστες επιθυμίες, την καταλαλιά, το ψέμα και την επιορκία` η εγκράτεια απ’ αυτά είναι νηστεία αληθινή και ευπρόσδεκτη”.
Αυτό το σπουδαίο τροπάριο μας ξεκαθαρίζει τα χαρακτηριστικά της πραγματικής νηστείας.
Η αποχή από τις τροφές δεν είναι ο σκοπός, αλλά το μέσον για την κάθαρση των παθών.
Με τη νηστεία, περιφρονούνται το σώμα και οι τροφές, αφού αυτά είναι δώρα και δημιουργήματα του Θεού, με αποτέλεσμα να αποδυναμώνονται και να απελευθερώνονται τα πάθη. Πολύ όμορφα μας λένε οι Πατέρες τις εκκλησίας: “Ημείς ουκ εδιδάχθημεν σωματοκτόνοι, αλλά παθοκτόνοι”.
Έτσι λοιπόν, η αποχή από τα φαγητά συνδέεται και με έναν εσωτερικό πνευματικό αγώνα, έναν αγώνα δηλαδή για μετάνοια, συμπόνια για τον πλησίον, αγάπη, αγνότητα στην καρδιά, ελεημοσύνη, όπου όταν όλα αυτά μαζί ολοκληρώνονται και τελειοποιούνται μέσα από το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, τότε πραγματικά, ο σκοπός της νηστείας μας υπενθυμίζει όχι μόνον την αλήθεια πως ο Θεός βρίσκεται στο συνάνθρωπο, αλλά μας αυξάνει και το θείο πόθο, τη θεία λαχτάρα για τον φιλεύσπλαχνο Θεό, για το μεγαλείο του Αναστημένου Κυρίου.